زمان گذشته ساده در ترکی استانبولی جزو زمان های اصلی و پر کاربردی است که برای بیان اتفاقی که در گذشته افتاده و به پایان رسیده است استفاده می شود. گذشته در ترکی دو حالت مشخص و نا مشخص دارد که ما در این مقاله به گذشته مشخص ( یعنی اطمینان از بیان اتفاقات در گذشته ) می پردازیم. این زمان شامل جملات فعلیه و اسمیه است که همراه با پسوند گذشته می آید که در زیر مشاهده میکنید.
-dı/-di/-du/-dü
-tı/-ti/-tu/-tü
همانطور که گفتیم پسوندهای dı/di/du/dü به همراه بن فعل، زمان گذشته را در ترکی استانبولی می سازند. بن فعل با حذف پسوندهای mak/mek از مصدر فعل بدست می آید. مثال : بن فعل yazmak میشود yaz. لازم به ذکر است که چهار حالت مثبت، منفی، سوالی مثبت و سوالی منفی، پسوندهای خاص خودشان را دارند.
نکته : اگر آخر ریشه فعلی و یا اسم و صفتی حروف f/s/t/k/ç/ş/h/p باشد به جای d- از t- استفاده می کنیم.
جملات فعلیه
کاربرد این زمان در جملات فعلیه مانند زمان گذشته ساده در زبان فارسی است.
در ساختار فعل ها به دو نکته زمان و شخص باید توجه کرد و همانطور که میدانید در ترکی استانبولی افعال از مصدر ها ساخته میشوند با حذف پسوند -mak/-mek به ریشه فعل می رسیم.
Yapmak yap
konuşmak konuş
gelmek gel
oturmak otur
و حالا پسوند زمانی را به ریشه ها اضافه میکنیم و باید دقت به حرف آخر صدادار کلمه داشته باشیم.
a/ı -dı/-tı
e/i -di/-ti
o/u -du/-tu
ö/ü -dü/-tü
برای مثال:
Yap+tı
انجام داد
Konuş+tu
صحبت کرد
Git+ti
رفت
Otur+du
نشست
حالا با اضافه کردن شخص فعل ها را مانند مثال زیر صرف میکنیم :
Ben yaptım
من انجام دادم
sen yaptın
تو انجام دادی
o yaptı
او انجام داد
biz yaptık
ما انجام دادیم
siz yaptınız
شما انجام دادید
onlar yaptı(lar)
آنها انجام دادند
Ben geldim
من آمدم
sen geldin
تو آمدی
o geldi
او آمد
biz geldik
ما آمدیم
siz geldiniz
شما آمدید
onlar geldi(ler)
آنها آمدند
چند مثال در جملات:
Ben dün yemek pişirdim
من دیروزغذا پختم
Ali geçen hafta buraya geldi
علی هفته پیش به اینجا آمد .
Sen kitapları masaya koydun
تو کتاب ها را روی میز گذاشتی
منفی کردن
برای منفی کردن هم پسوند منفی ساز ma/-me- به ریشه فعل قبل از پسوند زمانی اضافه میکنیم.
Yapmadım
Konuşmadın
Gelmediniz
Oturmadı
سوالی کردن
و برای سوالی کردن هم با اضافه کردن پسوند سوالی مناسب با توجه به هماهنگی حروف صدادار که در پایین نوشته شده افعال را سوالی میکنیم :
a/-ı mı
-e/-i mi
-o/-u mu
Ö/-ü mü
Sen eve geldin mi?
O öğretmenle konuştu mu?
جملات اسمیه :
با اضافه کردن همین پسوندها به اسم و صفت ها میشود آنها را به زمان گذشته برد.
مثلا در یک جمله به زمان حال می گوییم هوا آفتابی است یا می گوییم تو دکتر هستی ولی در گذشته این ها به شکل هوا آفتابی بود و تو دکتر بودی مطرح می شود.
و حالا در گذشته :
Hava güneşliydi
Sen doktordun
نکته: اگر اسم یا صفت ما حرف آخرش صدادار باشد قبل پسوند زمان گذشته -y کمکی اضافه می شود.
مثال های دیگر در حالت منفی و سوالی :
به استفاده کردن از değil برای منفی کردن جملات اسمیه و محل قرارگیری پسوند زمانی در جملات سوالی توجه کنید.
Ben öğretmen değildim
Sen dün çarşıda değildin
O çalışkan değildi
Biz çalışkan mıydık?
Siz hasta mıydınız?
Onlar okulda mıydı?
همانطور که دیدیم زمان گذشته ساده در ترکی استانبولی از مهم ترین و کاربردی ترین زمان ها محسوب می شود. گذشته ساده ترکی استانبولی دو حالت دارد حالت اول زمانی که به افعال اضافه میشود و حالت دوم به کلمات و در این مقاله بصورت کامل به آن اشاره شد.
بیشتر بخوانید:
زمان حال استمراری در ترکی استانبولی (Şimdiki Zaman)
زمان حال کامل در ترکی استانبولی
زمان حال ساده در ترکی استانبولی همراه با مثال