معرفی زبان آلبانیایی (Albanian) ، الفبا و راهنمای یادگیری
آلبانیایی یک زبان هند و اروپایی است که عمدتاً در شبه جزیره بالکان توسط تقریباً پنج میلیون نفر صحبت می شود. این زبان اصلی و رسمی آلبانی، زبان اصلی و رسمی کوزوو (با زبان صربی) و بسیاری از شهرداری های غربی جمهوری مقدونیه (با زبان مقدونی) است. آلبانیایی همچنین در برخی مناطق در یونان، جنوب مونته نگرو، جنوب صربستان و در برخی از شهرهای جنوب ایتالیا و سیسیل به طور گسترده صحبت می شود.
برخی از محققان تصور می‌کنند آلبانیایی از نوادگان ایلیاتی است، گروهی از زبان های هند و اروپایی که شاید تا قرن ششم پس از میلاد در بالکان غربی صحبت می شد. برخی دیگر بر این باورند که آلبانیایی از زبان های تراکایی یا داکیایی، هند و اروپایی است که در بخش هایی از بالکان تا حدود قرن پنجم میلادی صحبت می شده است.
ریشه نام عمومی آلبانیایی، که به طور سنتی به یک منطقه ممنوعه در آلبانی مرکزی اشاره می کرد، و نام رسمی فعلی Shqip یا Shqipëri است، که ممکن است به خوبی از اصطلاحی به معنای ” تلفظ واضح و قابل فهم” گرفته شده باشد، هنوز مورد بحث است. نام آلبانیایی از زمان بطلمیوس در اسناد موجود است. در آلبانیایی کالابریایی این نام Arbresh، در یونانی جدید Arvanítis و در ترکی Arnaut است. این نام باید پیش تر از طریق گفتار یونانی منتقل شده باشد.
آلبانیایی و هند و اروپایی
آلبانیایی شاخه جداگانه ای از زبان هند و اروپایی را تشکیل می دهد و نمی تواند به طور قطعی با هیچ زبان هند و اروپایی دیگر ارتباط نزدیک داشته باشد. تلاش هایی برای پیوند آلبانیایی با برخی از زبان های باستانی بالکان به‌طور پراکنده، بویژه ایلیاتی، و همچنین داکیایی و تراکیایی، صورت گرفته است. در حالی که این از نظر جغرافیایی قابل قبول است، با توجه به اینکه می دانیم ایلیری ها در منطقه ای زندگی می کردند که شامل منطقه آلبانی زبان امروزی است، هیچ مدرک زبان شناختی مشخصی برای هیچ یک از این پیشنهادها وجود ندارد.
برخی ارتباطی بین پیشنیه آلبانیایی (بدون اختصاص هویت خاصی به این پیشینه) و گونه لاتینی شده از آن پیشینه پیشنهاد کرده اند که ممکن است در نهایت زبان رومانیایی باشد، زیرا چندین کلمه مشترک که منشأ لاتینی ندارند در هر دو زبان وجود دارد.
اولین گواهینامه های زبان آلبانیایی
در حالی که اولین متون آلبانیایی گواهی شده مربوط به چهاردهم است، وجود متون آلبانیایی در سال 1332 در Directorium ad passagium faciendum (توسط راهبی فرانسوی که هویتش نامشخص است) ذکر شده است:
licet Albanenses aliam omnino linguam a latina habeant et diversam, tamen. litteram latinam habent in uso et in omnibus suis libris
آلبانیایی ها زبانی متفاوت از لاتین دارند، اگرچه از حروف لاتین در کتاب های خود استفاده می‌کنند. (توجه داشته باشید که بالقوه می‌توان گفت که آلبانیایی ها فقط به لاتین می نویسند)
قدیمی ترین آلبانیایی تایید شده بدون ابهام یک خط منفرد است که در یک سند لاتین مربوط به سال 1462 جاسازی شده است. در نامه ای از Pal Engelli، اسقف و همکار Skënderbeu این متن آمده است و ترجمه فرمول غسل تعمید (formula e pagëzimit) به گگ (Geg) آلبانیایی است.
در طول قرن بعد، “متون” آلبانیایی تایید شده اندازه مشابهی دارند، از جمله یک خط در یک نمایشنامه لاتین در 1483 و فهرست کوتاهی از کلمات آلبانیایی در 1496.
تأثیرات زبانی بر روی زبان آلبانیایی
آلبانیایی بین قرن دوم قبل از میلاد و قرن پنجم پس از میلاد برخی از کلمات یونانی و بسیاری از کلمات لاتین را جذب کرد. پس از آن تحت تأثیر زبان های قبایل اسلاو و ژرمنی ساکن بالکان قرار گرفت. همچنین قرض هایی از پروتورومانی ها یا ولاخ ها از قرن 9 پس از میلاد وجود داشته است.
گویش ها در زبان آلبانیایی
گویش های آلبانیایی به طور سنتی به دو گروه تقسیم می شوند: لهجه های گگی در شمال و گویش های توسکی در جنوب. خط جداکننده به طور سنتی رودخانه Shkumbin در نظر گرفته می شود که از شرق به غرب از آلبانی مرکزی می گذرد. لهجه هایی که در کوزوو و مقدونیه صحبت می شود لهجه های گگی هستند، در حالی که لهجه هایی که در شمال غربی یونان صحبت می شود لهجه های توسکی هستند. در حالی که آنها از نظر فنی گویش های توسکی می باشند، آروانیتیکا (که در یونان، از نظر تاریخی در آتیکا و بوئوتیا صحبت می شود) و اربرش (که در جنوب ایتالیا و سیسیل صحبت می شود) نیز اغلب به عنوان گویش های اصلی آلبانیایی در نظر گرفته می شوند. این لهجه ها پس از تسخیر بالکان غربی توسط عثمانی ها در اواخر قرن پانزدهم به این مناطق آورده شد و تا به امروز حفظ شده است.
آلبانیایی استاندارد
تقریباً تمام مراکز تاریخی فرهنگ آلبانیایی (دورس، تیرانا، شودر، پریشتن، تتوو و غیره) در قلمرو گگ زبانان واقع شده اند. با این حال، آلبانیایی استاندارد عمدتاً بر اساس توسک است. احتمالاً ارتباط زیادی با این واقعیت دارد که انور خوجا، دیکتاتور آلبانی از دهه 1940 تا 1980، اهل جیروکاستر (در جنوب آلبانی) بوده است. یک گویشور بومی از انواع توسکی. اگرچه آنها عمدتاً در مناطق گگ زبان قرار دارند، انواع استاندارد مورد استفاده در کوزوو و مقدونیه همان است که در آلبانی استفاده می شود (یعنی بر اساس توسک است). آلبانیایی استاندارد، در حالی که عمدتاً بر اساس توسک است، برخی از ویژگی های Geg را نیز دارد.
مانند سایر زبان های بالکان، توسعه زبان آلبانیایی به شدت تحت تأثیر تماس با گویشوران سایر زبان ها قرار گرفته است. در حالی که گزارش هایی مبنی بر اینکه بیش از 90 درصد واژگان آلبانیایی از کلمات خارجی تشکیل شده است، قطعاً اغراق‌آمیز است، اما وام گیری واژگانی تأثیر زیادی بر آلبانیایی داشته است.
الفبای آلبانیایی
قدیمی ترین متون به اشکال مختلف الفبای لاتین نوشته شده اند، با کاراکترهای اضافی که از الفبای یونانی وام گرفته شده‌اند (و همچنین برخی از کاراکترهای اضافی با ریشه های دیگر). تا اواخر قرن نوزدهم، خطی که برای نوشتن آلبانیایی استفاده می‌شد، به نظر می رسد وابسته به مذهب کاتب بوده است: لاتین برای کاتولیک ها، یونانی برای مسیحیان ارتدکس، و خط فارسی-عربی برای مسلمانان. در اواخر قرن نوزدهم تلاش های مختلفی برای ایجاد الفبای استاندارد شده برای آلبانیایی صورت گرفت. در سال 1908، الفبای آلبانیایی مدرن در کنگره مناستیر تدوین شد.
الفبای آلبانیایی امروزی از 36 حرف تشکیل شده است که تعدادی از آنها دیاگراف هستند.
| Dh,dh | D,d | Ç,ç | C,c | B,b | A,a |
| H,h | Gj,gj | G,g | F,f | Ë,ë | E,e |
| M,m | Ll,ll | L,l | K,k | J,j | I,i |
| R,r | Q,q | P,p | O,o | Nj,nj | N,n |
| U,u | Th,th | T,t | Sh,sh | S,s | Rr,rr |
| Zh,zh | Z,z | Y,y | Xh,xh | X,x | V,v |
آلبانیایی از قرن پانزدهم با الفبای مختلف نوشته شده است. در اصل لهجه توسکی با الفبای یونانی نوشته می شد، در حالی که لهجه گگ با الفبای لاتین نوشته می شده است. هر دو نیز با نسخه ترکی الفبای عربی نوشته شده اند. الفبای لاتین برای آلبانیایی در سال 1909 استاندارد شده است و نسخه ادبی یکپارچه آلبانیایی بر اساس گویش توسکی در سال 1972 تأسیس شده است.
بیشتر بخوانید: