معرفی زبان لیتوانیایی (Lithuanian)، الفبا و راهنمای یادگیری
زبان لیتوانیایی (lietuvių kalba) متعلق به شاخه بالتیک از خانواده زبان های هند و اروپایی است. این زبان در لیتوانی توسط 2.8 میلیون نفر صحبت می شود. علاوه بر کشور لیتوانی، این زبان در لتونی، استونی، لهستان، کانادا و ایالات متحده نیز صحبت می شود. جمعیت لیتوانیایی زبانان در سراسر جهان حدود 3 میلیون نفر تخمین زده می شود (Ethnologue).
نزدیک ترین خویشاوند زبان لیتوانیایی، زبان لتونیایی است، اما این دو زبان متقابلا قابل درک نیستند. تصور می شود که هر دو از یک ریشه مشترک فرضی به نام Proto-Balto-Slavic تکامل یافته اند. فرض بر این است که آن ها از حدود سال 800 پس از میلاد شروع به انشعاب کردند و دوره طولانی ای وجود داشت که لیتوانیایی و لتونیایی دو گویش یک زبان بودند، تا احتمالاً در اواخر قرن 16 تا 17، زمانی که در نهایت به عنوان دو زبان متمایز ظاهر شدند.
هر دو زبان لیتوانیایی و لتونیایی بسیاری از ویژگی های پروتو-هندواروپایی را حفظ کرده اند، به ویژه در سیستم های اسمی خود. از میان این دو زبان، لیتوانیایی محافظه کارتر است و اشکال قدیمی تری نسبت به زبان لتونیایی را حفظ کرده است. این ویژگی ها فقط در زبان های هند و اروپایی منقرض شده به اثبات رسیده است. به همین دلیل، زبان لیتوانیایی توسط محققان زبانشناسی هندواروپایی مورد مطالعه دقیق قرار گرفته است.
از قرن نوزدهم، بسیاری از زبان شناسان، زبان لیتوانیایی را به عنوان ناب ترین زبان بازمانده هند و اروپایی می دانند که کمترین تغییر را تحت تأثیر تأثیرات خارجی قرار داده است.
تاریخچه زبان لیتوانیایی
چند هزار سال پیش، زبان های بالتیک در منطقه ای بسیار بزرگ تر صحبت می شدند، همچنین مناطق وسیعی از لهستان، روسیه و بلاروس امروزی را پوشش می دادند. این منطقه به دلیل گسترش اسلاوها و همچنین به دلیل جنگ های صلیبی ژرمن ها که زبان پروس قدیم را از بین برده اند، کوچک شده است. منطقه بالتیک در قرون 15 تا 19 به کوچک شدن ادامه داد زیرا زبان های بالتیک، از جمله لیتوانیایی، عمدتاً توسط دهقانان صحبت می شد، در حالی که اشراف به آلمانی یا لهستانی (بسته به موقعیت مکانی) روی آوردند، که معتبرتر تلقی می شد.
احیای ملی National Revival قرن نوزدهم اعتبار صحبت کردن به زبان های بالتیک را احیا کرد. مخالفین صلح طلب از زبان تحت اشغال امپراتوری روسیه دفاع کردند، زمانی که چاپ به زبان لیتوانیایی یا صحبت کردن با بخ زبان لیتوانیایی در ملاء عام ممنوع بود. یک شبکه مخفی قاچاق کتاب ایجاد شده بود که به طور غیرقانونی کتاب و مطبوعات به زبان لیتوانیایی را از آلمان وارد می کرد. تحت تأثیر زبان شناس یوناس جابلونسکیس، زبان لیتوانیایی با جایگزینی وام واژه های اسلاوی با نو شناسی و ایجاد املای مدرن تطهیر شد. به همین دلیل، لیتوانیایی قرن نوزدهم بیشتر با لیتوانیایی مدرن متفاوت است تا انگلیسی آن دوره با انگلیسی مدرن. با این حال، زبان لیتوانیایی قرن های گذشته هنوز برای یک فرد مدرن قابل درک است.
اوج احیای ملی National Revival ، اعلامیه استقلال لیتوانی در سال 1918 بود، اگرچه این زبان باید از یورش دیگری از روسی سازی تحت اشغال شوروی در 1940-1941 و 1944-1990 جان سالم به در می برد. در طی آن زمان، بسیاری از وام واژه های روسی، اغلب غیررسمی، وارد زبان لیتوانیایی شدند (هر لیتوانیایی باید روسی می‌دانست و اغلب به زبان روسی صحبت می کرد، بنابراین، برخی از آن ها شروع به گنجاندن برخی کلمات روسی در گفتار لیتوانیایی خود کردند). با این حال، بعید است که نسل های پس از سال 1990 از کلمات روسی در جملات لیتوانیایی استفاده کنند.
الفبای زبان لیتوانیایی
برخی منابع نشان می دهند که اولین شواهد از سوابق مکتوب به زبان لیتوانیایی در نیمه اول قرن شانزدهم، زمانی که اولین الفبا معرفی شد، ظاهر شده است. در سال 1547، مارتیناس ماژویداس اولین کتاب چاپ شده لیتوانیایی را گردآوری و منتشر کرد. سطح سواد در میان لیتوانیایی ها در طول قرن هجدهم پایین بود. علاوه بر این، بین سالهای 1864 و 1904، چاپ و آموزش زبان لیتوانیایی ممنوع شد و استفاده از سیریلیک توسط دولت تزاری روسیه اجباری شد. پس از لغو ممنوعیت در سال 1904، تجدید حیات ادبیات لیتوانیایی رخ داد. از سال 1918 تا 1940، لیتوانی مستقل بود و ادبیات آن شکوفا شد. پس از استقلال این کشور از روسیه در سال 1991، ادبیات لیتوانی دوباره شروع به شکوفایی کرد.
زبان لیتوانیایی مدرن با یک الفبای رومی اصلاح شده که شامل 32 حرف می باشد.
| Ę ę | E e | Č č | D d | C c | B b | Ą ą | A a |
| J j | Y y | Į į | I i | H h | G g | F f | Ė ė |
| S s | R r | P p | O o | N n | M m | L l | K k |
| Ž ž | Z z | V v | Ū ū | Ų ų | U u | T t | Š š |
لیتوانیایی یکی از محافظه کارانه ترین زبان های مدرن هند و اروپایی است. حتی برخی از کلمات را حفظ کرده است که مشابه یا بسیار شبیه به همتایان خود در سانسکریت هستند، به عنوان مثال:
| سانسکریت | لیتوانیایی |
| sūnus | sūnus |
| vrkas | vilkas |
واژگان اصلی ذاتاً لیتوانیایی هستند. کلمات زیادی وجود دارد که در طول زمان توسط زبان لیتوانیایی از زبان های دیگر قرض گرفته شده اند. از زمان استقلال در سال 1991، زبان انگلیسی جایگزین زبان روسی به عنوان منبع کلمات قرضی شده است.
در زیر برخی از کلمات و عبارات اساسی در لیتوانیایی آورده شده است.
| سلام | Labas |
| خدانگهدار | Viso gero, su diev |
| لطفا | Prašau |
| متشکرم | Ačiū, dėkui |
| متاسفم | Atsiprašau |
| بله | Taip |
| خیر | Ne |
| مرد | Vyras, žmogus |
| زن | Moteris |
| صبح بخیر | Labas Rytas |
| عصر بخیر | Labas Vakaras |
| شب بخیر | Labos nakties |
| روز خوبی داشته باشید | Geros dienos |
| خدانگهدار | Viso Gero / Sudie |
| اوکی | Gerai |
| اسم من …. هست | Aš esu / Mano Vardas Yra … |
| قیمتش چقدر میشه؟ | Kiek Tai Kainuoja? |
| خوش آمدید | Sveiki atvykę |
| حالتون چطوره؟ | Kaip gyvuojate? |
| من خوبم | Man viskas gerai. |
| آیا انگلیسی حرف می زنید؟ | Ar kalbate angliškai? |
| متوجه نمیشم | Nesuprantu |
| من گمشدم | Pasiklydau |
| یک | vienas |
| دو | du |
| سه | trys |
| چهار | keturi |
| پنج | penki |
| شش | šeši |
| هفت | septyni |
| هشت | aštuoni |
| نه | devyni |
| ده | dešimt |
مطالب مرتبط پیشنهادی:
معرفی زبان گرجی، گویش ها و الفبا