معرفی زبان گرجی (Georgian)، الفبا و راهنمای یادگیری
زبان گرجی (Kartuli ena) پیرامون میراث منحصر به فرد مردم گرجستان توسعه یافته است. زبان رسمی کشور گرجستان است که توسط نزدیک به چهار میلیون نفر به عنوان زبان اول یا دوم صحبت می شود.
زبان گرجی متعلق به زبان های قفقازی است، مجموعه ای از زبان ها که برای هزاران سال در منطقه کوه های قفقاز صحبت می شده است. سه گروه زبانی شامل زبان های قفقازی می‌شوند: آبخازو-آدیغی (قفقازی شمال غربی)، ناخو داغستانی (قفقازی شمال شرقی) و کارتولی (قفقاز جنوبی). زبان گرجی به همراه زبان های مینگرلی، لاز و سوان از خانواده زبان های کارتولی است.
زبان گرجی، همچنین به عنوان Kartvelian یا Kartuli شناخته می شود. اعتقاد بر این است که زبان سوان در هزاره دوم قبل از میلاد از سایر زبان ها جدا شد. هزار سال بعد گرجی از لاز و مینگرلی جدا شد. اکنون این چهار زبان به عنوان زبان های جداگانه در نظر گرفته می شوند.
نام گرجی که در زبان های اروپایی استفاده می شد در طول جنگ های صلیبی ابداع شد. این بر اساس گورجی gorji فارسی است که اصطلاح روسی gruzin نیز از آن گرفته شده است.
زبان گرجی در کجا استفاده می شود؟
گرجی توسط حدودا ۴ میلیون نفر صحبت می شود که عمدتاً در جمهوری گرجستان زندگی می کنند، جایی که این زبان رسمی است. زبان گرجی نیز در ارمنستان، آذربایجان، ایران، قزاقستان، قرقیزستان، فدراسیون روسیه، تاجیکستان، ترکیه، ترکمنستان، اوکراین، ازبکستان صحبت می شود. در گرجستان بیشتر روزنامه ها و مجلات به زبان گرجی منتشر می شوند. رادیو تفلیس به زبان گرجی و چندین زبان دیگر برنامه پخش می کند، در حالی که تلویزیون تفلیس به زبان های گرجی و روسی برنامه پخش می کند.
گویش های زبان گرجی
به گزارش Ethnologue، انواع مختلفی از زبان گرجی وجود دارد (که برخی از آنها ممکن است در خطر انقراض باشند). اعتقاد بر این است که آن ها متقابلا قابل درک هستند. تکثیر لهجه ها به دلیل ویژگی کوهستانی کشور گرجستان با بسیاری از جوامع کوچک منزوی است.
زبان گرجی از تعدادی گویش تشکیل شده است که به دو گروه اصلی تقسیم می شوند: غربی و شرقی. در میان لهجه های غربی می توان به لهجه های کوهستانی اشاره کرد. زبان استاندارد بر اساس گویش های شرقی کارتلیان و ککستیان (Vogt 1971) است.
تنوع بین لهجه های گرجی در تمام سطوح زبان منعکس شده است. برخی از لهجه ها از نظر جغرافیایی جدا شده اند که به عنوان مناطق محصور در کوهستان ها وجود دارند، برای مثال ژوسوری، یا با زبان های دیگر از دیگر گویش های گرجی جدا شده‌اند (Harris 1984). این توضیح می دهد که چرا لهجه های به اصطلاح کوهستانی از نظر زبانی محافظه کار در نظر گرفته می شوند (Vogt 1971). این گویش ها، در برخی موارد، ویژگی های گرجی قدیم را حفظ می کنند که در گرجی استاندارد گم شده است.
برخی از گویش ها و لهجه های زبان گرجی در جدول زیر آمده است:
| Imeretian | Gurian | Ferejdan | Adzhar (Acharian) |
| Meskhur-Javakhuri | Kaxetian (Kakhetian) | Ingilo
|
Imerxev Kartlian |
| Racha-Lexchxum (Lechkhum) | Pshav | Mtiul | Moxev (Mokhev) |
| Mtiul | Moxev (Mokhev), Pshav | Xevsur (Kheysur) | Tush |
نگاهی تاریخچه زبان گرجی
برای پانزده قرن، زبان گرجی تنها زبان نوشتاری در خانواده قفقاز جنوبی بوده است. قدیمی ترین کتیبه های این زبان به قرن پنجم میلادی باز می گردد. سنت غنی ادبی آن، از آن زمان تا به امروز بی وقفه باقی مانده است. همچنین این زبان برای همه اعضای کلیسای ارتدکس گرجستان به عنوان زبان آیینی مورد استفاده بوده است. دیدگاه مرسوم، شروع زبان گرجی مدرن را به حدود سال 1700 می رساند.
توسعه زبان گرجی را می توان به سه دوره اصلی تقسیم کرد. دوره گرجستان قدیم، که از آغاز آن در قرن پنجم تا حدود قرن دوازدهم ادامه دارد، از نظر مواد ادبی، عمدتاً آثار مذهبی، غنی بوده اند. دوره قرون وسطی گرجستان، که در طول قرن یازدهم آغاز شد و تا قرن هجدهم ادامه یافت، و آثار حماسی قابل توجهی تولید شد. دوره مدرن گرجستان در قرن هجدهم با رنسانس فرهنگ زبان گرجی آغاز شد. در آن زمان، تلاش هایی برای نجات مواد تاریخی که از فتح مغول باقی مانده بود، انجام شد.
اولین چاپخانه در تفلیس تأسیس شد. دهه 1860 شاهد احیای زبان ادبی گرجی به رهبری سه نویسنده مهم بود: شاهزاده ایلیا چاوچاوادزه، آکاکی تسرتلی و واژا پشاولا بوده است که استانداردهای ادبی باستانی با سبک واقعی تر جایگزین شد.
وابستگی زبانی زبان گرجی
همانطور که اشاره شد زبان گرجی عضوی از شاخه قفقاز جنوبی (یا کارتولی) از خانواده زبان های قفقازی است که در منطقه ای بین دریای سیاه و خزر صحبت می شود. این نشان می دهد که زبان گرجی به طور آشکار با هیچ خانواده زبان دیگری مرتبط نیست. زیرشاخه های دیگری از خانواده قفقازی وجود دارد، اما تقسیم بندی دقیق و عضویت آن ها مورد بحث محققان است. اصطلاح “گرجی” گاهی اوقات به عنوان یک اصطلاح پوششی برای تمام زبان های قفقاز جنوبی استفاده می شود. برخی از محققان معتقدند که زبان باسکی، زبانی که در مورد وابستگی آن اغلب بحث های داغی وجود دارد، به زبان های قفقازی مرتبط است (Ruhlen 1987). زبان گرجی رایج ترین زبان قفقازی است.
املا نوشتاری و الفبا زبان گرجی
تا سال 1989، گرجی تنها زبان نوشتاری در میان زبان های قفقاز جنوبی بود. الفبای منحصر به فرد گرجی پس از پیوستن این کشور به مسیحیت در سال 337 ابداع شد.
از قرن پنجم تا یازدهم الفبای ختسوری «کلیسایی» استفاده می شد. از آن زمان، الفبای مخدرولی «نظامی» مورد استفاده قرار گرفت. سیستم نوشتاری مدرن گرجی از خط شکسته شکل گرد استفاده می کند و بین حروف بزرگ و کوچک تمایز قائل نمی شود. این شامل 33 نماد است که هر حرف مربوط به یک واج منحصر به فرد است و هر واج تنها با یک حرف نشان داده می شود.
چندین سیستم رومی سازی برای زبان گرجی وجود دارد. سیستم ملی، که در اینجا آورده شده است، توسط دولت گرجستان استفاده می شود، به عنوان مثال در گذرنامه ها و علائم جاده ای، اگرچه معمولاً آپستروف ها نادیده گرفته می شوند و برخی از حروف به طور متناقض در علائم جاده ای رومی شده اند. همچنین چندین سیستم علمی وجود دارد که از نمادهای ویژه برای نمایش تمام صداهای گرجی استفاده می کنند. یکی از آنها سیستم (ISO 9984) است.
| سیستم علمی ISO 9984 | سیستم ملی | حروف الفبا گرجی |
| a | a | ა |
| b | b | ბ |
| g | g | გ |
| d | d | დ |
| e | e | ე |
| v | v | ვ |
| z | z | ზ |
| t’ | t | თ |
| i | i | ი |
| k | k’ | კ |
| l | l | ლ |
| m | m | მ |
| n | n | ნ |
| o | o | ო |
| P | p’ | პ |
| ž | Zh | ჟ |
| r | r | რ |
| s | s | ს |
| t | t’ | ტ |
| u | u | უ |
| p’ | p | ფ |
| k’ | k | ქ |
| ḡ | gh | ღ |
| q | q’ | ყ |
| š | sh | შ |
| č’ | ch | ჩ |
| c’ | ts | ც |
| j | dz | ძ |
| c | ts’ | წ |
| č | ch’ | ჭ |
| x | kh | ხ |
| ǰ | j | ჯ |
| h | h | ჰ |
واژگان زبان گرجی
زبان گرجی دارای واژگان غنی است که می تواند کارکردها و ژانرهای مختلفی از شعر گرفته تا علم را در خود جای دهد. در طول تاریخ، کلماتی را از زبان هایی که با آنها در تماس بوده وام گرفته است. در نتیجه، حاوی واژه هایی از عربی، فارسی و ترکی است. در زیر برخی از کلمات و عبارات رایج گرجی، آورده شده است.
| سلام | Gamarjoba |
| حالتون چطور است؟ |
Rogor Khar? |
| خوبم، شما چطور؟ |
Kargad, Tavad? |
| اسم تون چیه؟ |
Ra Gkvia? |
| اسم من …. هست |
Me mkvia … |
| خدانگهدار | Nakhvamdis |
| متاسفم | Bodishi |
| ببخشید | Uk’atsravad |
| متشکرم | Gmadlobt |
| لطفا | Ttu sheidzleba |
| بله / آری | Diakh / k’i |
| بعد از ظهر بخیر | dila mshvidobisa |
| عصر بخیر | saghamo mshvidobisa |
| شب بخیر | saghamo mshvidobisa |
| بانک | Banki |
| بیمارستان | Saavadmkofo |
| دکتر | Ekimi |
| داروخانه | Aftiaki |
| سوپرمارکت | Magazia |
| خیر | Ara |
| یک | erti |
| دو | ori |
| سه | sami |
| چهار | otxi |
| پنج | xuti |
| شش | ekvsi |
| هفت | shvidi |
| هشت | rva |
| نه | cxra |
| ده | ati |
مطالب مرتبط پیشنهادی:
سخت ترین زبان دنیا ( ۱۰ زبان سخت دنیا )